Tur otobüsümüzün yolun sağında şoförümüze park ettiriyorum. Hemen önümüzde Fırat nehri geniş kıvrımlarla güneye doğru yol alıyor,ağır aksak akarken, kayaların yüzeylerini tıraşlamış, onları büyük bir sabırla pürüzsüzleştirmiş.

Incili bilen veya ona inanan herkes Fırat ve Dicle nehirlerini çok iyi bilir, onlar için çok büyük anlam taşır, belleklerine kazılmış. Onun için burada duruyoruz şimdi. Yaşlı Amerikalı bir konuğumu özellikle izliyorum, bir coşku almış onu, hızlı adımlarla dik yamaçtan nehrin yanına gidiyor ve orada bir ritüel yapar gibi koca Fırat'ın suyunu avuçlarına doldurup,yüzünü yıkıyor. Sonra yanıma döndüğünde dedemin yaşında olabilecek insanın ağladığına şahit oldum. Boğazı düğümlenmiş şunu söylüyor:

Aysel, ben burada çok derin bir köküme ulaştığımı hissettim ve duygularıma hakim olamadım. Bu meslek hayatımda unutamadığım anılardan bir tanesi-oraya giden ve gezen bu duyguyu bilir, çünkü Mezopotamya gizemli bir yerdir. Mezopotamya yunan kökenli bir kelimedir ve 'iki nehir arasında' demek, yani Fırat ve Dicle nehirleri arasında yer alan, tarıma elverişli, geniş bir ticari yol ağına sahip olan, değişik dinlere hizmet etmiş, binlerce yıldır insanlara ev sahipliği yapan bir bölgedir orası.

Size bugün Mezopotamya 'da çok özel bir yere götürmek istiyorum:
Urfa'nın kuzeydoğusunda 15 km uzaklıkta yer alıyor. Orada en hakim tepelerden birinde, kuzeyinde Karacadağı, güneyinde bereketli Hilal denilen bölge ve Harran ovası yer alıyor. Hemen önümüzde olağanüstü bulgularla bizden 12.000 yıl öncesinde inşa edilmiş, dünyanın en eski tapınağı yer alıyor.- Mısır piramitlerinden bile 7000 yıl eski.

Burası Göbeklitepe.
Alanda 20 tane, belki fazla yuvarlak yapı var. Onlardan dört tanesi kazılmış, gerisi daha toprak altında. Genelde yuvarlak olan yapıların kenarlarında heybetli, 3-5 m yüksekliğinde herhalde insan veya tanrı figürlerini temsil eden T-şekline benzeyen sütunlar yer alıyor. Yapının tam ortasında yine iki tane 'T' şekilli sütün karşı karşıya durur. Neredeyse her sütünün üstünde zengin betimlemeler yer alıyor: Metal aletlerin henüz bilinmediği bir dönemde çakmaktaşı yardımıyla akrep, yılan, ayı, yaban domuzu, tilki, boğa, aslan ve bugün Birecik bölgesinde koruma altına alınan kelaynak kuşunu bile taşa işlendiğini görebilirsiniz. Her bir T-şekilli sütünün ağırlığı 10-20 ton arasında değişiyor. Hatta bir tanesinin ağırlığı 50 ton civarında.

Orada 1994 senesinden beri Alman bilim adamı Prof. Dr. Schmidt Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Urfa müzesi işbirliği ile büyük bir tutkuyla kazı yapıyor. Bütün bilim dünyası Göbeklitepe kazılarını büyük heyecanla takip ediyor, çünkü bütün eski tarih kitaplarında yer alan bilgileri yeniden yazılması gerekecek bulgular var:

1) İlk olarak bu bölgede çanak ve çömleksiz neolitik dönem burada yaşandığına dair eskiden bilinmiyordu.
2) Önce köy ve şehir gibi yerleşimleri vardı, sonra tapınaklar inşa edildi teorisi burada son buldu, çünkü Göbeklitepe henüz şehirlerde yaşamayan bir avcı ve toplayıcı bir topluluk tarafından inşa edilmiş.

Merkezi bir konumdaydı ve insanları ritüellerini yapmak üzere 200 km.lik bir alandan oraya toplanıyordu. O topluluklar muhtemelen şamanlığa yakın bir inanç benimsemişlerdi. Prof. Schmidt'in verdiği bilgilere göre. Orayı yaklaşık 1000 sene kullandıktan sonra, sessizce ve derin bir saygıyla o dönemin insanları tarafından tonlarca toprak yığınların altına mezara götürürcesine gömülmüş. – Gömülmüş, fakat insanların belleklerinde yaşamaya devam ediyor; Kazının en hakim noktasında bir yatır ve küçük bir mezarlık var. Urfa ve civar köylerinden insanlar çağımızda üzerine bastıkları topraklarının altındaki hazineyi bilmeden, bugüne kadar orada dua etmeye ve dilek dileyerek, ağaca çaput bağlamaya devam etmişler.

Haftaya bir Urfa seyahatinde buluşmak üzere, Sevgiyle kalın….

Zengin görsellere Google'dan ulaşabilirsiniz.
Kitap tavsiyesi: Arkeoloji ve Sanat Yayınları; Klaus Schmidt 'En eski Tapınağı yapanlar'